Wat is AI-geletterdheid?
AI-geletterdheid betekent dat je weet wat kunstmatige intelligentie (AI) is, hoe het werkt en wat de gevolgen kunnen zijn als je het gebruikt. Je begrijpt bijvoorbeeld dat AI taken van mensen kan overnemen, maar dat dit ook risico’s met zich meebrengt. Als je AI-geletterd bent, weet je hoe je deze technologie veilig en slim inzet binnen je bedrijf. Zo kun je beter omgaan met nieuwe regels en voorkom je problemen.
Met de komst van nieuwe Europese wetgeving, zoals de EU AI Act, wordt AI-geletterdheid nog belangrijker.
De EU AI Act: regels voor AI in Europa
De EU AI Act is een nieuwe Europese wet die waarschijnlijk vanaf 2025 of 2026 gaat gelden. In deze wet staan regels voor het gebruik van kunstmatige intelligentie. Bedrijven die AI-systemen maken of gebruiken moeten zich dan aan deze nieuwe regels houden. Het doel van de EU AI Act is om ervoor te zorgen dat AI veilig wordt gebruikt, bijvoorbeeld als het gaat om de privacy en rechten van mensen. Daarom worden AI-systemen ingedeeld in vier risicocategorieën:
Onaanvaardbaar risico
AI-toepassingen die een gevaar vormen voor de veiligheid of de grondrechten van mensen, zoals sociale scoring, worden verboden.
Hoog risico
Dit zijn AI-toepassingen die direct invloed kunnen hebben op het leven van mensen, bijvoorbeeld bij sollicitaties, personeelsselectie of kredietbeoordeling. Voor deze categorie gelden strenge eisen: bedrijven moeten aantonen dat hun systemen transparant zijn, goed gedocumenteerd en regelmatig worden gecontroleerd. Het doel is om misbruik te voorkomen en de rechten van individuen te beschermen.
Beperkt risico
Dit zijn AI-toepassingen die niet meteen grote gevolgen hebben voor mensen, maar wel invloed kan hebben op hoe iemand informatie ontvangt of keuzes maakt. Denk bijvoorbeeld aan chatbots of automatische klantenservice. Volgens de EU AI Act moeten bedrijven duidelijk maken aan gebruikers dat ze met een AI-systeem praten. Zo weten mensen altijd met wie of wat ze te maken hebben en kunnen ze bewuster hun keuzes maken.
Minimaal risico
AI-systemen in deze categorie vormen nauwelijks een risico voor mensen. Denk bijvoorbeeld aan AI die wordt gebruikt in games of spamfilters in je e-mail. Voor deze toepassingen gelden bijna geen extra regels. Je mag ze gewoon blijven gebruiken, zolang je je aan de algemene wetten houdt. De EU wil met deze categorie duidelijk maken dat niet alle AI-systemen streng gecontroleerd hoeven te worden.
Wat betekent de EU AI Act voor jou als ondernemer?
Als ondernemer moet je goed opletten in welke risicocategorie jouw AI-toepassingen vallen. Hoe hoger het risico, hoe meer regels er gaan gelden. Zoek daarom nu al uit onder welke categorie jouw AI-toepassingen valt en bereid je voor op de nieuwe verplichtingen. Zo voorkom je verrassingen en kun je straks gewoon doorwerken binnen de regels.
De AVG blijft leidend
De privacywetgeving (AVG) blijft onverminderd van kracht. Zodra een AI-systeem persoonsgegevens verwerkt – bijvoorbeeld klantdata of sollicitaties – gelden de bestaande regels. Je moet:
- een geldige grondslag hebben (toestemming, overeenkomst of gerechtvaardigd belang);
- transparant zijn over hoe data wordt gebruikt;
- kunnen uitleggen hoe beslissingen tot stand komen.
Auteursrecht en eigendom
Een veelvoorkomende valkuil is de vraag: wie is eigenaar van AI-gegenereerde content? Denk aan teksten, beelden of softwarecode. Wanneer een AI-tool gebruikmaakt van beschermde brondata – zoals nieuwsartikelen, foto’s of muziek – kan dit juridische risico’s opleveren.
Voorbeelden:
- Een marketingafbeelding die onbedoeld lijkt op een bestaande stockfoto.
- Een tekst die gedeeltelijk is overgenomen uit een auteursrechtelijk beschermd artikel.
Controleer dus altijd welke brondata de AI-toepassing gebruikt en welke rechten je hebt op het eindresultaat.
Zorgplicht en ethiek
Naast wettelijke regels hebben bedrijven ook een zorgplicht. Gebruik je AI in je bedrijfsvoering, dan moet je rekening houden met:
- Non-discriminatie: voorkom dat je AI onbedoeld bepaalde groepen uitsluit.
- Uitlegbaarheid: leg in begrijpelijke taal uit hoe AI tot een beslissing komt.
- Ethische kaders: zorg dat AI bijdraagt aan vertrouwen, klantwaarde en transparantie.
Checklist: vijf stappen voor verantwoord AI-gebruik
Het inzetten van kunstmatige intelligentie (AI) biedt veel kansen, maar brengt ook verantwoordelijkheden met zich mee. Om AI op een zorgvuldige en ethisch verantwoorde manier toe te passen binnen je organisatie, is het belangrijk om een aantal praktische stappen te volgen. Hieronder vind je vijf concrete tips die je helpen om grip te houden op AI-gebruik en risico’s te beperken. Zo voldoe je aan wet- en regelgeving én behoud je het vertrouwen van klanten.
1. Breng in kaart welke AI-tools je gebruikt
Noteer per tool het doel, de gebruikte data en de leverancier. Denk aan marketingsoftware, HR-tools of klantenservicesystemen.
2. Controleer of er persoonsgegevens worden verwerkt
Als dat zo is: heb je een duidelijke grondslag en is dit goed vastgelegd?
3. Bepaal de risicocategorie (EU AI Act)
Weet onder welke categorie jouw toepassing valt en welke verplichtingen daaruit voortkomen.
4. Check auteursrecht en eigendom
Controleer of je de output van jouw AI-toepassing commercieel mag gebruiken en of de brondata geen beschermd materiaal bevat.
5. Maak een AI-beleid en train medewerkers
Stel interne regels op voor verantwoord gebruik van AI. Bijvoorbeeld: geen klantgegevens invoeren in openbare AI-systemen. Zorg er daarnaast voor dat medewerkers weten hoe AI werkt en waar de risico’s liggen.
Conclusie
AI biedt enorme kansen. Van efficiëntere processen tot slimmere besluitvorming. Maar verantwoord gebruik vraagt om kennis, bewustzijn en duidelijke richtlijnen. Wie zich nu goed voorbereidt, voorkomt risico’s en benut de voordelen optimaal.
Voor starters