Wanneer is asbest gevaarlijk?

Waarom is asbest schadelijk voor de gezondheid?

Bij de wederopbouw na WOII werd asbesthoudend materiaal heel veel gebruikt. Het bood namelijk een aantal grote voordelen: het is brandwerend, isolerend, slijt- en trekvast. De jaren 70 en 80 waren de hoogtijdagen voor asbesttoepassingen. Inmiddels weten we dat het één heel groot nadeel heeft: asbest is schadelijk voor de gezondheid. Asbestvezels hebben namelijk heel kleine, maar scherpe haakjes, waarmee ze zich in het lichaam kunnen vastzetten. Het grootste gezondheidsrisico is de inademing van vrije asbestvezels. Deze kunnen longkanker veroorzaken, vooral na langdurige blootstelling.

 

Losgebonden asbest gevaarlijker

Er zijn twee soorten asbesthoudend materiaal: losgebonden en hechtgebonden asbest. Vooral losgebonden asbest is gevaarlijk. De kans dat er vezels vrijkomen, is bij dit soort namelijk groter dan bij hechtgebonden asbest. Zodra het asbestbevattend materiaal beschadigd raakt – bijvoorbeeld tijdens sloop- of renovatiewerkzaamheden – komen er vezels vrij. In 1983 werd losgebonden asbest verboden. Tot dat jaar werd losgebonden asbest verwerkt in isolatiemateriaal (zoals brandschotten, leidingisolatie en spuitasbest).

 

Hechtgebonden asbest

Na 1983 was alleen hechtgebonden asbest toegestaan, totdat ook dat in 1994 werd verboden. Hechtgebonden asbest is gemengd met bijvoorbeeld cement en vervolgens verwerkt in onder andere vensterbanken, rioolbuizen, kozijnen en luchtkanalen. Als dat materiaal tijdens sloopwerkzaamheden stuk gaat, bestaat nog steeds de kans op losse vezels, maar minder dan bij losgebonden asbest.

 

Asbestinventarisatie verplicht

Heeft u plannen voor werkzaamheden aan een pand dat gebouwd is vóór 1994, dan is de opdrachtgever verplicht een asbestinventarisatie uit te laten voeren. Zo’n onderzoek mag alleen gebeuren door een gecertificeerd bedrijf. Hoe intensief dat onderzoek moet zijn, is afhankelijk van de werkzaamheden. 

Asbest laten onderzoeken

Bij werkzaamheden buiten, of in panden met een laag asbestschaderisico, volstaat een visuele inspectie, aangevuld met een afname van monsters van asbestverdacht materiaal, die in het laboratorium onderzocht worden. Bij een ingrijpende renovatie of bij sloop is een grondige inspectie nodig. In die gevallen moet er ‘destructief onderzoek’ plaatsvinden. En moet u dus asbest laten onderzoeken. Daarbij worden muren, vloeren, koven en plafonds opengemaakt.

 

Sanering

Het inventarisatierapport geeft duidelijkheid of sanering nodig is en zo ja: in welke mate. In ernstige gevallen moet een ruimte volledig worden ingepakt in folie en op onderdruk worden gezet om vezelverspreiding te voorkomen. Ook asbestsanering mag alleen door een gecertificeerd bedrijf gebeuren. Na afloop komt een laborant controleren of alle asbest is verwijderd en het pand en de omgeving goed is schoongemaakt. Daarbij zal hij een visuele inspectie uitvoeren, aangevuld met lucht- en soms ook kleefmonsters. Pas als hij groen licht geeft, kan er begonnen worden met de werkzaamheden.

 

Sloop: melding gemeente

Bij sloop, moet de opdrachtgever de werkzaamheden bij de gemeente melden. Vroeger was er een vergunning nodig, nu volstaat een melding. Dat moet ná de asbestinventarisatie. De aannemer moet laten weten welke werkzaamheden hij precies gaat uitvoeren, of er gesaneerd gaat worden en door wie. Die informatie heeft hij inmiddels: dat staat in het inventarisatierapport.

Hoe lang duurt asbestsanering?

Hoeveel tijd nodig is om een pand asbestvrij te krijgen, is afhankelijk van het soort asbestbevattende toepassingen en de hoeveelheid. De sanering kan binnen een dag klaar zijn, maar kan ook meerdere dagen tot weken – en in extreme gevallen zelfs maanden – duren. Zonder een inventarisatie is dat vooraf niet goed in te schatten.

 

Wanneer inventariseren?

Een inventarisatie is verplicht wanneer er een meldingsplicht geldt of een vergunning voor de werkzaamheden nodig is. Ook bij kleinschalige renovaties is een asbestinventarisatie verstandig. In panden die voor 1994 zijn gebouwd, is het risico op asbest groot. Er zijn maar liefst 3500 asbesttoepassingen. De meest voorkomende zijn vensterbanken, riolering, standleidingen, dakbedekking, gevelbekleding, kozijnpanelen, bovenlichten, brandschotten en leidingisolatie. Maar ook in cv-ketels en andere verwarmingstoestellen en luchtbehandelingssystemen komen veelvuldig asbesthoudende toepassingen voor.

 

Illegale saneringen

Sanering is prijzig, omdat er veel expertise bij komt kijken. Maar aan de slag gaan zonder sanering kan tot veel hogere kosten leiden. Om nog maar te zwijgen over het gezondheidsgevaar. De gevolgen van een verontreinigd pand zijn niet te overzien. Inspectie SZW treedt dan ook streng op tegen illegale saneringen. Daarvoor deelt ze flinke geldboetes uit (vanaf € 15.000,-). Omdat het beschouwd wordt als een economisch delict, kan de aannemer zelfs een gevangenisstraf opgelegd krijgen.

 

Geen subsidie meer voor asbestdaken

Asbest komt op grote schaal voor in dakbedekking. De overheid stelde daarom van 1 januari 2016 tot december 2018 75 miljoen subsidie beschikbaar om asbest te verwijderen. Deze subsidiepot is inmiddels leeg. Omdat de meeste asbestdaken (75%) liggen op agrarische bedrijven, konden tot voor kort agrariërs nog een aanvraag indienen voor een speciale, provinciale subsidie. Voorwaarde was dat agrariërs de asbestdaken zouden vervangen door daken met zonnepanelen. Ook die stimuleringsmaatregel is inmiddels in alle provincies gesloten. Grote projecten: schakel vooraf asbestexpert in

Ook bij grotere projecten gaat het in de praktijk vaak mis. De aannemer denkt dat een eigen, inventarisatie met het blote oog volstaat. Als het project al in volle gang is, wordt er asbest aangetroffen en moet hij alle werkzaamheden stilleggen. De planning ligt in duigen. Bovendien moet hij laten saneren tegen een – veel hoger – calamiteitentarief. De opdrachtgever doet er daarom verstandig aan om al vroeg in het project een asbestexpert op te nemen in het bouwteam. Hij kent alle risico’s en kan al tijdens de ontwerpfase meedenken over de planning.

Meer informatie over asbest vindt u op de website van de Rijksoverheid.